منظور از احسان ابتدایی خداوند چیست؟

منظور از احسان ابتدایی خداوند چیست؟

حق همه جا طرفینی است الا در خلقت. در بین مخلوقات مثلا هر دو همسر به گردن هم حق دارند یا هم پدر بر گردن فرزند حق دارد هم فرزند بر گردن پدر؛ اما موجودات در خلقت هیچ حقی نداشتند و خدا بر اساس لطف و رحمت الهی آنها را آفرید.

ما کجا بودیم چیزی بخواهیم! این می‌شود احسان ابتدایی حتی خداوند در قبال عبادت پاداش هم معین نموده است. کدام موجودی است در این عالم که مشمول احسان ابتدایی خداوند نشده باشد؟ اولین تجلی رحمت پروردگار، خلقت است.

احسان ابتدایی خداوند با استناد به دعای معصومین (ع) 

فرازی از دعای عرفه امام حسین(ع)

 اَنْتَ الذّاکِرُ قَبْلَ الذّاکِرینَ وَاَنْتَ الْبادی بِالاْحْسانِ قَبْلَ تَوَجُّهِ الْعابِدینَ، وَاَنْتَ الْجَوادُ بِالْعَطآءِ قَبْلَ طَلَبِ الطّالِبینَ

اَنْتَ الذّاکِرُ قَبْلَ الذّاکِرینَ: تو متوجه ذاکرین هستی، قبل از اینکه بندگان تو را یاد کنند و ذکر تو را به زبان بیاورند و متوجه تو باشند.

 وَاَنْتَ الْبادی بِالاْحْسانِ قَبْلَ تَوَجُّهِ الْعابِدینَ: تو ابتدا می‌کنی احسان را، قبل از آنکه بندگان عابد به تو توجه کنند و به سوی عبادت تو بیایند.

وَاَنْتَ الْجَوادُ بِالْعَطآءِ قَبْلَ طَلَبِ الطّالِبینَ: قبل از اینکه کسی از تو طلب بکند، تو به او اهدا می‌کنی.

 دعای۱۲ صحیفه سجادیه از امام سجاد (ع)

إِذْ جَمِیعُ إِحْسَانِکَ تَفَضُّلٌ وَ إِذْ کُلُّ نِعَمِکَ ابْتِدَاءٌ

إِذْ جَمِیعُ إِحْسَانِکَ تَفَضُّلٌ: جمیع احسانی که در حق ما می‌کنی، تفضل است. ما چه حقی داشتیم؟ وجود به ما دادی، عقل دادی، امکانات این عالم، آماده بودن شیر بچه در سینه مادر قبل از به ‌دنیا آمدن، تمام نعم الهی تفضل و احسان ابتدایی است.

وَ إِذْ کُلُّ نِعَمِکَ ابْتِدَاءٌ همه نعمتهایی که تو برای ما قرار دادی، نعمت ابتدایی است.

همین مضمون در دعای عرفه هم مطرح شده است که اگر با چشمم کاری کردم، نعمت تو بوده است و اگر با گوشم کاری کردم. نعمت تو بوده و اگر با قلبم ... لذا اگر این معرفت را انسان پیدا کند که نعم خدا ابتدایی است خود نیز سعی می‌کند اهل رحمت و احسان ابتدایی باشد.

خداوند در آیه 77 سوره قصص توصیه به احسان ابتدایی می نماید: وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَلَا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَاَحْسِنْ کَمَا اَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْاَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ 

 در آنچه خدا به تو عطا کرده است سرای آخرت را بجوی، و سهم خود را از دنیا فراموش مکن، و نیکی کن همان گونه که خدا به تو نیکی کرده است، و در زمین خواهان فساد مباش، بی تردید خدا مفسدان را دوست ندارد.

اَحْسِنْ کَما اَحْسَنَ اللَّـهُ إِلَیْکَ: همان گونه که خدا به شما احسان کرده است، شما هم نیکی بکنید. تجلی رحمت الهی، ابتدایی است، شما هم درصدد معاوضه نباشید و احسان را خودتان شروع کنید. آن کسی که شروع می‌کند، از ارزش بسیار بالاتری برخوردار است تا کسی که در معاوضه احسان کرده است.

به کوشش خانم خرم نژاد

منبع: سخنرانی دکتر اسدی گرمارودی معاد برهانی در آیات قرآن، جلسه بیست و دوم