دلایل شیعه برای اثبات معاد چیست؟
دلایل شیعه برای اثبات معاد چیست؟
در پاسخ به این سوال دو دسته دلیل عقلی و نقلی را مطرح می کنیم:
الف)دلایل عقلی
1-در دلایل عقلی با یک قیاس منطقی می توان ثابت نمود که خلقت انسان بدون معاد عبث می باشد.
صغری:خلقت بدون معاد عبث است.
کبری:کار عبث از خدا سر نمی زند(چون خدا عاقل است،عاقل غرض دارد و کار عبث و بیهوده نمی کند.)
نتیجه:پس خلقت بدون معاد از خدا سر نمی زند.
2-دلیل دیگری که از راه عقلی معاد را اثبات می کنیم از راه عدل خداوند است.
نقطه مقابل عادل ظالم است و ریشه ظلم قبیح است،واجب الوجود جامع جمیع صفات کمالیه است لذا نقص و کمبود در خداوند راه ندارد و خدا عادل است.وقتی خدا عادل است عدل خدا باید تحقق بیابد،یکی عدل در خلقت است یکی عدل در پاداش،عدل در خلقت در این عالم تحقق یافته(خداوند هر مقدار که به موجودات داده تبعیض نیست بلکه تفاوت است،تفاوت لازمه نظام اصلح در این عالم است واین منافاتی با عدل خدا ندارد.)
اما عدل در پاداش:آیا در دنیا امکان تحقق عدل برای پاداش هست؟خیر-اولا نیست ثانیا نشده و نمی شود.حکم قاتلی که هزاران انسان کشته با قاتلی هم که یک انسان را کشته یکی است و هرکدام را میتوان تنها یک بار اعدام کرد اما آیا این دو یکی هستند؟پس باید یک عالم دیگری باشد که اقتضای آن عالم با این عالم فرق کند.
یا خدا عادل هست یا نیست.(اثبات عدل الهی به طور جداگانه بحث گردیده است).با وجود عدل الهی حیات انسانی فقط در این عالم نباید باشد چون اگر حیات انسانی فقط در این دنیا بود امکان تحقق عدل الهی نیست(منظور این نیست که خدا قدرت نداشت عدلش را در این عالم تحقق بدهد بلکه این عالم قابلیت و ظرفیت آن را ندارد.لذا تحقق عدل الهی یک ظرف زمانی و مکانی برتری را می طلبد که آن می شود قیامت.)
ب)دلایل نقلی
*حتمی بودن معاد در قرآن:
نمونه آیات در زمینه معاد بسیار است و صرفاً به چندین نمونه اشاره میکنیم.
سوره نساء آیه 87
"اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلیَ یَوْمِ الْقِیَامَهِ لَا رَیْبَ فِیهِ وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثًا"
خداوند کسی است که هیچ معبودی جز او نیست. به یقین، در روز رستاخیز -که هیچ شکی در آن نیست- شما را گرد خواهد آورد، و راستگوتر از خدا در سخن کیست؟
چندین تاکید در این آیه وجود دارد.سه بار تاکید بر سر کلمه "لَیَجْمَعَنَّکُمْ" آورده شده: لام بر سر این کلمه، لام تاکید است و معنی حتما از آن بر می خیزد .همچنین نون مشدّد که بین جمع و کم آمده نون تاکید ثقیله است که خود دو بار تاکید است و به فارسی حتما و حتما معنی می دهد.علاوه بر این سه تاکید جمله لَا رَیْبَ فِیهِ را ذکر فرموده که خود تاکید دیگری است وهر نوع شک و شبهه احتمالی را از بین برده و می فرماید در این حشر و جمع شدن شما هیچ شکی نیست و از اینها گذشته در پایان آیه با ذکر جمله "وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثًا " تاکید عجیب دیگری به کار رفته است.
سوره تغابن آیه 7:
" زَعَمَ الَّذِینَ کَفَرُوا اَنْ لَنْ یُبْعَثُوا قُلْ بَلَی وَرَبِّی لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّوُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ "
"کسانی که کفر ورزیدند پنداشتند که هرگز برانگیخته نخواهند شد بگو آری سوگند به پروردگارم حتما برانگیخته خواهید شد سپس شما را به [حقیقت] آنچه کرده اید قطعاً واقف خواهند ساخت و این بر خدا آسان است."
آیات دیگری در قرآن کریم به چشم می خورد که مستقیماً در اثبات معاد استدلال می کند.باز از باب نمونه به ذکر یک آیه می پردازیم:
- سوره مومنون آیه 115:"اَفَحَسِبْتُمْ اَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَاَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ"
آیا پنداشتید که شما را بیهوده آفریده ایم و اینکه شما به سوی ما بازگردانیده نمی شوید.
در این آیه می فرماید که اگر معاد نباشد آفرینش انسان کاری لغو وبیهوده است.اگر معادی نباشد هیچ یک از افراد به نتیجه حقیقی اعمال خود نمی رسد و با توجه به این اصل که جهان خدا دارد و خداوند هم عادل است چنین اصلی غیرممکن و قبیح به نظر می آید.
*معاد در روایات:
-نهج البلاغه حکمت 126:"عَجِبْتُ لِمَنْ نَسِیَ الْمَوْتَ وَ هُوَ یَرَی الْمَوْتَی وَ عَجِبْتُ لِمَنْ اَنْکَرَ النَّشْاَهَ الْاُخْرَی وَ هُوَ یَرَی النَّشْاَهَ الْاُولَی" تعجب می کنم از کسی که مراحل تکامل جهان دیگر را انکار می کند و حال آنکه سیر تکاملی این عالم را می بیند.
اولاً قیامت و زندگی اخروی حالتی است از حالات کمالی انسان،همانگونه که در این دنیا از مراحل مختلف می گذریم و به مراحل جدید قدم می نهیم این سیر ادامه می یابد تا در قیامت به مرحله عالی تری نائل شویم.ثانیاً امیرالمومنین با تذکر و توجه دادن به نشاه و سیر تکاملی دنیا ما را متوجه نشاه آخرت می نمایند و با تشبیه از برای تقریب ذهن مطلب را ساده می نمایند.
-پیغمبر اکرم(ص)فرمودند: "کَما تَنامونَ تَمُوتونَ و کَما تَستَیقِظُونَ تُبعَثونَ"
همین طوری که می خوابید، می میریدو همین طوری که بیدار می شوید محشور می شوید .
بحار الانوار، ج 7/ص 47
به کوشش خانم برهان
تصحیح و ویرایش سرکار خانم محمدزاده
منبع : کتاب اصول عقاید، دکتر اسدی گرمارودی، بحث معاد