۵- خداوند چگونه با وجود تفاوتها عادل است؟

خداوند چگونه با وجود تفاوتها عادل است؟

 به بیانی دیگر سنگ با انسان چه تفاوتی دارد که باید سنگ خلق شود؟

لازم است بدانیم خداوند در سه مرحله با عدالت عمل می کند:

1. عدل در خلقت
2. عدل در محاکمه
3. عدل در پاداش

با همین سه مرحله است که عدالت در مورد همه چیز اجرا می شود.

عدل در خلقت: در این مورد اصلاً جای حق و استحقاق نیست چرا که هر چه خلق شده بر اساس لطف خداوند است و ما اصلاً نمی توانیم بگوییم خلقت ما یا خلقت سنگ عادلانه هست یا نه؟ چون هر موجودی که خلق شده است قبل از آن که خلق شود هیچ حقی به گردن خدا نداشته است و مخلوقات با فضل الهی خلق شده اند. به عبارت دیگر وقتی که ما هیچ و عدم بودیم خواستی برایمان مطرح نبوده که بخواهیم خلق شویم یا نشویم یا این که به چه صورتی خلق شویم.

  امیر المومنین(ع) در خطبه 216 نهج البلاغه می فرمایند: "همه جا حق دو طرفه است الاّ درخلقت."

 عدل در محاکمه: لازم است بدانیم هر نفسی به اقتضای درجه خلقت، مسولیتی پیدا می کند و در روال تکاملی خودش پیش می رود. اگر موجودی به صورت انسان خلق می شود، مسولیت یک انسان را به دوش می کشد و سنگ در درجه جماد بودن مسولیت انسان را ندارد. از طرف دیگر اگر همه جهان آب بود یا همه جهان خشکی بود هیچ هدفی در دنیا تامین نمی شد.

یک بینش صحیح آن است که ما نظام را به صورت کلّی ببینیم نه از دید خودمان به صورت جزئی.

تفاوت، لازمه نظام احسن است.

جهان چون خط و خال و چشم و ابروست                    که هر چیزی به جای خویش نیکوست

 عدل در پاداش: اگر دو مورد پیشین را به درستی درک کنیم متوجه می شویم که لازم است با توجه به عدل در خلقت و عدل در محاکمه، عدل در پاداش هم وجود داشته باشد تا مکمل دو مورد قبل باشد.

بر این اساس اگر بر مبنای نظام احسن لازم است فردی مستعدتر باشد پس تکلیفش هم بیشتر است. تمام امکانات این دنیا مسولیت می آورد. اگر هم کسی خلقتش کاستی دارد مسولیتش کمتر است. لا یکلّف الله نفساً الاّ وسعها (بقره/286).

 اگر فردی در نظام خلقت با امکانات 100 آفریده شد و 50 تا کار کرد و فرد دیگری با امکانات 10 آفریده شد و 5 تا کار کرد هر دو در پیشگاه خدا یکسانند.

اگر کمی و کاستی در این دنیا برای انسانی وجود دارد و انسان بر طبق مسولیت درست عمل کرده باشد، در جهانی دیگر در قبال آن کاستی پاداش می گیرد و عدالت به تمامی در مورد او انجام می شود.

به کوشش: خانم وثوقی

کلاس عدل سرکار خانم محمدزاده