معنای حقیقی «مستضعفین» از منظر قرآن چیست؟

مستضعفین در قرآن به دو معنا آمده است:

1-انسانهای ضعیف النفسی که برای رهایی خودشان از چنگال ظلم وستم هیچ کاری نمی کنند. در صورتی که دستورات زیادی برای رهایی از سستی داده شده و روایات زیادی داریم که مردم را به حرکت و تلاش برای رسیدن به علم و معرفت و بهره جستن از افراد صاحب علم، امر می نماید. خداوند نیز در قرآن کریم (سوره نساء آیه 97)چنین افرادی را سرزنش می‌نماید.

2-کسانی که در مسیر تعالی زحمت بسیار کشیده اند و رنج های فراوانی را متحمل گشته اند؛ اما جامعه قدر آنها را دانسته نشده و جامعه ایشان را نسبت به مقامی که داشته‌اند خوار و ضعیف نموده است. در واقع ایشان برجستگانی هستند که می‌توانند در جامعه مؤثر باشند اما مردم آنها را نمی‌پذیرند. چنین افرادی تمام رنج ها را به جان می‌خرند؛ اما از حق کوتاه نمی‌آیند و تا زمان اصلاح جامعه، انزوا و استضعاف را می پذیرند. به عبارت دیگر چنین افرادی ضعف را نپذیرفته‌اند؛ بلکه از سوی جامعه ضعیف شمرده می‌شوند. اینجاست که بزرگانی چون امیرالمومنین 25 سال سکوت و خانه نشینی اختیار می‌کنند؛ اما لحظه‌ای حق را زیر پا نمی‌گذارند.

آه آه از دست صرافان گوهر ناشناس       کاین همه خر مهره را با دُر برابر می‌کنند

حال اگر فردی در قبال زیر پا نگذاشتن حق، تن به پذیرش استضعاف داد خداوند بر اساس آیه 5 سوره قصص، وراثت زمین را پاداش او قرار می‌دهد.

وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ 

اراده ما بر این قرار گرفته است که به مستضعفین نعمت بخشیم، و آنها را پیشوایان و وارثین روی زمین قرار دهیم.

به کوشش خانم شیخ الاسلام

منبع: کتاب ماء معین،‌ دکتر اسدی گرمارودی، ص43-40