۳۰-تحقق جامعه ایده آل جبری است یا اختیاری؟ اگر اختیاری است آیات به ظاهر متعارض چگونه قابل جمع‌اند؟
بنابر سنت الهی هدایت انسان‌ها به اجبار صورت نمی‌پذیرد؛ بلکه به واسطه انزال کتب و ارسال رسل، مسیر صحیح برای انسان‌ها مشخص شده و او را قادر می‌سازد تا به صورت اختیاری هدف و مسیر زندگی خود را مشخص کند. همانگونه که در آیه شریفه ۲۵۶سوره بقره آمده، اکراه و‌اجباری در پذیرش دین و برگزیدن مسیر هدایت وجود ندارد.
از سوی دیگر خداوند در آیه شریفه ۳۳ سوره توبه می‌فرماید:
هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ ﴿۳۳﴾
او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هرچند مشرکان کراهت داشته باشند.
این آیه به ظاهر متعارض، بیان می‌دارد علی‌رغم خواست مشرکین دین اسلام‌جهانی می‌شود. حال این سوال مطرح می شود که چگونه این دو آیه قابل جمع اند؟ درباره جمع بندی این دو آیه که در آیه‌ای صحبت از اراده انسان (256 بقره)است و در آیه‌ای(33 توبه) مفهوم جبر دریافت می شود، باید گفت تاکنون این وعده الهی عملی نگردیده و دین خداوند عالم گیر نشده است؛ زیرا تاریخ نشان می دهد پیامبر(ص) در زمان حیات در مکه تحت ظلم کافران قرار داشتند و در مدینه ظلم منافقان بیداد می‌کرد و پس از رحلت ایشان فساد در جامعه اسلامی علنی گشته بود و امروزه نیز در در تمام نقاط دنیا شاهد ظلم و ستم هستیم؛ در نتیجه این وعده خداوند عملی نشده است، از آنجا که کذب در کلام خداوند راه ندارد،پس یا باید پیامبر(ص) رجعت نمایند و دین را جهانی سازند که هیچ شاهدی از قرآن و روایات در این باره وجود ندارد و یا اینکه منجی دیگری که ظهورش وعده داده شده بود جهان را پر از عدل نماید و اسلام را عالم‌گیر کند. در تفسیر آیه 33 سوره توبه شیعه و سنی هر دو از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کنند که مسلط شدن آیین اسلام بر تمام بشریت به واسطه منجی آخرالزمان(عج) صورت می‌گیرد.
همانطور که پیامبر(ص) علی‌رغم دشمنی‌های بسیار کفار و منافقین توانستند با کمک یاران اندک حکومت اسلامی خویش را در مدینه آغاز کنند و پس از مدتی مکه را فتح نمایند و بر باطل پیروز گردند، منجی آخرالزمان نیز با حضور عده‌ای یاران ثابت قدم و راستین دین اسلام را جهان‌گیر می‌سازند؛ بنابراین آیه 33 سوره توبه تعارضی با اختیاری بودن پذیرش مسیر صحیح هدایت(آیه 256سوره بقره) ندارد؛ بلکه روزی این وعده الهی با ظهور منجی و همراهی اختیاری یاران ایشان تحقق می‌یابد.
به کوشش خانم سبحانی
منبع: کتاب ماء معین، دکتر اسدی گرمارودی،ص138