۲-آیا اعتقاد به منجی ریشه قرآنی دارد؟
بله، در قرآن کریم به وجود منجی آخرالزمان اشاره شده است، به عنوان نمونه به آیاتی از قرآن کریم اشاره می‌نماییم که به اعتقاد شیعه و سنی در مورد منجی آخرالزمان است:
- ایمان آوردن تمامی مردم به حضرت عیسی(ع)
خداوند در آیه 159 سوره نساء می‌فرماید:
وَإِنْ مِنْ اَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُوْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَیَوْمَ الْقِیَامَهِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا ﴿﴾
قران در چند آیه قبل، درباره حضرت مسیح(ع) و چگونگی مسئله مرگ ایشان صحبت کرده و سپس در این آیه می‌فرماید: «کسی از اهل کتاب نیست مگر اینکه قبل از مرگش به حضرت عیسی ایمان می‌آورد.»
در صورتی که چنین نیست و بسیاری از یهود و غیر یهود، مومن به حضرت مسیح(ع) نمی‌باشند و از طرفی قرآن دروغ نمی‌گوید و حقانیت آن در جای خود به اثبات رسیده است. در کتب روائی بخصوص در چاپ های قدیمی که از تحریف متون اصلی در امان مانده اند این آیه را به زمان ظهور منجی، حضرت مهدی (عج) تفسیر می‌نمایند. در حقیقت اثبات حقانیت حضرت عیسی بر همگان مقدمه ای است بر اثبات حقانیت اسلام و منجی موعود .
قندوزی یکی از علمای حنفی مذهب در کتاب «ینابیع الموده» می نویسد: امام باقر(ع) در تفسیر آیه فوق می‌فرمایند: «حضرت عیسی قبل از قیامت به دنیا باز می گردد و کسی از یهود و غیر یهود باقی نمی‌ماند مگر آنکه به آن حضرت ایمان بیاورد و آنگاه عیسی (ع) پشت سر مهدی (عج) به نماز می‌ایستد» و ابن جوزی یکی دیگر از علمای اهل سنت در کتاب «تذکره الخواص» در ادامه روایت فوق آورده است: «عیسی و مهدی (ع) با هم می‌آیند و وقت نماز می رسد. مهدی (ع) به عیسی (ع) می‌فرماید: بفرمائید جلو . عیسی (ع) پاسخ می دهد شما برای اقامه نماز اولی هستید و پشت وی به عنوان مأموم می‌ایستد.»
در آیه 33 سوره توبه آمده است:
هُوَ الَّذِی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ
او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا آن را بر همه آیین ها غالب گرداند؛ هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.
در این آیه صراحتاً بیان شده است که دین اسلام با وجود مخالفتها و عنادی که مشرکین می‌ورزند جهان‌گیر خواهد شد و این امر، یعنی غلبه و سیطره دین اسلام روزی محقق خواهد شد.
علی ابن ابراهیم قمی در کتاب خود آورده است : «به راستی که این آیه در مورد قائم آل محمّد (ع) نازل شده و او امامی است که خداوند وی را بر همه ادیان غالب می نماید و او زمین را پر از عدل و داد می نماید همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد این آیه از آیاتی است که گفتیم تاویلش پس از تنزیل می باشد.» (علی ابن ابراهیم قمی ، تفسیر قمی ، ج 1 ، ص 289 و بحارالانوار مجلسی ، ج 51 ، ص 50)
همچنین با بررسی معنای «اظهار» مشخص می گردد معنای غالب آن سیطره و غلبه ظاهری، جسمانی، مُلکی خواهد بود؛ به ویژه زمانی که با کلمه «علی» همراه شود که چنین اظهار و غلبه ای با ظهور منجی آخرالزمان صورت می‌پذیرد. به همین دلیل در تفاسیر اهل سنت چنین معنایی تایید شده است.
2- مستضعفین، وارثان نهایی
در آیه ۵ سوره قصص آمده است:
وَنُرِیدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْاَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ اَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ
(ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم)
آیات قبل از این آیه از ظلم و ستم فرعون نسبت به بنی اسراییل سخن می‌گوید و حضرت موسی و یارانش پس از مدتها زحمت بسیار در مسیر تعالی و تحمل رنج ، جامعه آنان را خوار و ضعیف نمودند و آنان به ناچار انزوا و استضعاف را پذیرفتند و سرانجام به کمک حضرت حق بر آنها غلبه نمودند و پیروز شدند. ذیل این آیه مفسرین بیان می دارند که بنا بر فرموده پیامبر(ص) این آیه در خصوص فرج امت سخن می گوید.
امام سجاد (ع) می‌فرمایند: به خدایی که محمد(ص) را برای بشارت و انذار برگزید، سوگند که خاندان ما و شیعیانشان مانند موسی و پیروانش و دشمنان ما و طرفدارانشان مانند فرعون و پیروانش خواهند بود.
افزون بر این کلمه «نُرِیدُ» در این آیه مضارع بکاررفته که استمرار این امر روشن می‌سازد که اراده پروردگار در نظام این عالم، اینگونه است که همواره به کسانی که به استضعاف کشیده شده اند نعمت بزرگی را عطا می نماید.
همچنین خداوند در آیه 55 سوره نور می فرماید:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَاُولَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
در این آیه خداوند به کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دهند وعده جانشینی و حکمرانی روی زمین نشر دین و آیین پسندیده در همه جا نشر دهد و زایل شدن خوف و ترس را می دهد. روشن است که با تحقق این امور عبادت آزادانه و توحید خالص شکل می‌گیرد و شرک و انحراف در دین از بین می رود. با توجه به مفهوم آیه و تامل در سیاق آیه مشخص می‌گردد وعده‌های این آیه محقق نخواهند شد مگر با ظهور منجی آخرالزمان (عج).
با کنار هم قرار دادن این آیات در می یابیم که این آیات به وضوح آخرالزمان را مورد اشاره قرار می‌دهند. در آن دوره همه به حقانیت عسی مسیح(ع)مومن می‌گردند و دین اسلام جهان‌گیر خواهد شد و صالحان و شایستگان وارث زمین خواهند شد و وعده های الهی تحقق خواهد یافت.
3- ماء معین، سوره ملک آیه 30
قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْرًا فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ
بگو: به من خبر دهید اگر آبهای (سرزمین) شما در زمین فرو رود چه کسی میتواند آب جاری در دسترس شما قرار دهد؟
امام کاظم (ع) درتفسیر آیه فوق می فرمایند:
اگرامام شما پنهان گردد، چه کسی برای شما امامی همانند او خواهد آورد؟! (نورالثقلین، حویزی،ج5، ص386)
منظور از ماء در این آیه برکات الهی است و مقصود آب معنوی است که همان هدایت الهی است. در نتیجه با توجه به روایات و نظر مفسران منظور از «ماء معین» در قرآن حضرت ولی عصر(عج) می‌باشد.
4- بئر معطله، سوره حج آیه 45
فَکَأَیِّنْ مِنْ قَرْیَةٍ أَهْلَکْنَاهَا وَهِیَ ظَالِمَةٌ فَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَشِیدٍ
چه بسیار از شهرها و آبادیها که آنها را نابود و هلاک کردیم در حالی که ستمگر بودند به گونه ای که بر سقفهای خود فرو ریختند (نخست سقفها ویران گشت و بعد دیوارها به روی سقفها!) و چه بسیار چاه پر آب که بیصاحب ماند و چه بسیار قصرهای محکم و مرتفع!
طبق فرمایش امام موسی کاظم (ع) «بئر معطله» چاهی که به حال خود رها شده، امامی است که سکوت کرده (مجبور به سکوتش کرده اند) و «قصر مشید» به معنای قصر سربه فلک کشیده، امام ناطق است.(اصول کافی، کلینی، ج1، ص427؛ کمال الدین و تمام النعمه، صدوق، ج2، ص417)
5- بقیه الله، سوره هود آیه 86
بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ
سرمایه حلالی که خداوند برای شما باقی گذارده برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید، و من پاسدار شما (و مامور بر اجبارتان به ایمان) نیستم.
بزرگترین تجلی حضرت حق در این عالم تجلی ولایتی اوست که تا قبل از وجود مقدس ائمه (ع) هنوز به صورت کامل در عالم خلقت متجلی نگردیده بود و همین تجلیات خداوند آثار عنایتی پروردگار را بر روی زمین باقی نگه می دارند و سبب بهره مندی مردم از او می شوند.
«بقیه الله» جلوه تمام آن چیزی است که بناست از ابتدا تا انتهای خلقت از طرف پروردگار بر عالم وجود متجلی گردد. بنابراین تمام صفاتی را که انسان کامل باید دارا باشد در وجود او نهادینه شده است. در نتیجه ائمه(ع) «بقیه الله» هستند. سایر ائمه نیز بقیه الله معرفی شده‌اند.
به کوشش خانم مژگانیان
منبع: کتاب ماء معین، دکتر اسدی گرمارودی، صص83-21