۸-برخی می‌گویند خداوند در قرآن به خلفای سه گانه وعده داده بود که در زمین حاکم می شوند، آیا کسانی که خداوند در قرآن وعده خلافت داده خلفای سه‌گانه نخستین(ابوبکر، عمر و عثمان) هستند؟
عده ای با استدلال به آیه 55 سوره نور بیان می دارند خداوند به خلفای سه گانه وعده حکومت و خلافت بر روی زمین را داده بود. برای پاسخ به این ادعا ابتدا لازم است این آیه مورد بررسی قرار گیرد. خداوند در آیه 55 سوره نور می فرماید:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَاُولَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿﴾
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکم‌ران روی زمین خواهد کرد؛ همان‌گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شدند آنها فاسقانند.
با دقت در آیه متوجه می شویم وعده های این آیه (جانشینی مؤمنان و صالحان بر روی زمین، نشر دین در همه جا، از بین رفتن ترس و ناامنی) تنها با ظهور منجی آخرالزمان محقق خواهد شد.
در روایات شیعه و سنی تصریح شده است کسی که حکومت را به دست می‌گیرد و جهان را پر از عدل و داد می‌کند حضرت مهدی(ع) خواهند بود که از عترت رسول اکرم(ص) و هم نام آن بزرگوار می باشند. (بحارالانوار، ج51،ص74؛ شواهدالتنزیل، ج20،ص16)
اما برخی از مفسیرین اهل سنت کوشیده اند این واقعیت را پنهان کنند و خلفای سه گانه را حاکمان وعده داده شده معرفی کنند. به عنوان مثال: فخر رازی بیان می دارد این آیه به خلافت خلفای سه گانه اشاره دارد.(مفاتیح الغیب، ج24، ص413)
در حالیکه باید گفت:
1-وعده‌هایی که خدا در این آیه بشارت داده است هنوز محقق نشده است؛ در نتیجه ادعای تفاسیر مذکور صحیح نمی‌باشد. قرطبی در تفسیر خود به این روایت اشاره می‌کند:
پیامبر(ص) فرمودند: آیا روزی نخواهد رسید که با آرامش و راحتی زندگی کنیم و سلاح جنگی را کنار بگذاریم؟ بخدا سوگند چنین آرامشی ایجاد خواهد شد؛ به گونه‌ای که یک سواره تا حضر موت هیچ ترس و خوفی نداشته مگر از خداوند و از گرگ بر گوسفندانش؛ لکن شما عجله می‌کنید. (جامع الاحکام، قرطبی؛ صحیح بخاری، ج3، ص1322؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج4، ص63)
2-علمای اهل سنت روایاتی نقل کرده‌اند که نشان می‌دهد این امر هنوز محقق نشده است. قرطبی در تفسیر خود می‌نویسد: «مقداد گفت از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمودند: بر روی زمین هیچ خانه سنگی و گلی باقی نمی‌ماند مگر آن که اسلام وارد آن می شود.»
3- برخی از علمای اهل سنت این ادعای مفسران خود را مورد انتقاد قرار می دهند. از باب نمونه آلوسی می‌گوید: به هیچ‌وجه نمی توان به این آیه بر صحت امر خلفا استدلال کرد.
4- منابع موثق حدیثی و تاریخی نشان می دهد که در دوران خلفای سه گانه امور غیر دینی بسیاری تحقق یافت و مشکلات زیادی وجود داشت. تا آنجا که امیرالمومنین(ع) درباره آن دوران می فرمایند: «همانا این دین اسیر دست اشرار شده و در آن با هوای نفس عمل شده است و به وسیله آن دنیا را می طلبند.»(نهج البلاغه، نامه53)
بنابراین دوران خلفای سه گانه دوران تحقق وعده الهی نبود و تحقق بخش آن منجی آخرالزمان، مهدی(ع) است.
منبع: کتاب ماء معین،دکتر اسدی گرمارودی، ص45