۱۸- نگاه و نگریستن در منظر فقها چگونه است؟

با توجه به بیان قرآن و تبیین معصومین علیهم السلام درباره نگاه، فقها نیز به این امر پرداخته‌اند. به طور مثال در کتاب فقهی «مستمسک العروة الوثقی» آمده است:

... و یُحَرِمُ عَلی کُلِّ مُکَلَفٍ (مِن الرَجُلِ وَ المَرأةِ، عَن کُلِ اَحَدٍ مِن ذَکَرٍ اَو اُنثی) النَظَرُ اِلی عَورَةِ الاخرِ وَ لا یَستثنی مِن الحُکمینِ الا الزَوج و الزوجَة... . کَما اَنَّهُ یُحِرمُ النَّظرَ اِلی عَورةِ المُراهِقِ بَل الاَحوَط تَرکُ النَظرِ اِلی عَورةِ المُمَیز... اما مَعَهُما (تَلَذُذ وَ رَیبَه) یُحَرمُ اِلی النَّظرِ حَتّی بالنِسبَتةِ المَحارِمِ وَ بِالنسبتةِ اِلی الوَجهِ وَالکَفَین.(مستمسک العروة، حکیم، ج5، صص248-239)

و بر هر مرد و زن مکلف نگاه به عورت دیگری حرام است و این حکم استثناپذیر نیست مگر برای زوج و زوجه... کما اینکه نظر به عورت مراهق (مراهق: (از ریشه رهق) نوجوانی که در آستانه بلوغ است) حرام است و بنا بر احتیاط به عورت ممیز (ممیز: کودکی است که به سن تکلیف نرسیده ولی خوب و بد را تشخیص می‌دهد و اگر از خوبی یا بدی چیزی از وی سوال شود می‌تواند درست جواب دهد و فرق آن‌ها را می‌داند.) نیز نباید نگریست... نگاه با لذت و ریبه (ریبه: تهمت، ناآرامی نفس، زمینه گناه را فراهم آوردن) نسبت به محارم و یا به صورت و دست زن (صورت و دستان زن از انگشتان تا مچ بدون زینت و آرایش نیاز به پوشش ندارد ولی نگاه با لذت به آن حرام است.) نیز حرام است.

دیدگاه مراجع نسبت به نگاه نیز این گونه است که:( توضیح المسائل مراجع مطابق با فتوای دوازده نفر از مراجع معظم، بنی‌هاشمی خمینی، ج2، صص422-415)

1- نگاه کردن مرد به بدن و موی زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون آن حرام است. نگاه کردن به صورت و دست‌ها اگر قصد لذت باشد حرام است و اگر بدون قصد لذت باشد اجتناب بهتر است؛ همچنین نگاه مرد به بدن و صورت و موی دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و موجب تحریک شهوت نگردد و به واسطه آن انسان نترسد که به حرام بیفتد مانعی ندارد، ولی بنا بر احتیاط به جاهایی مثل «ران و شکم» که معمولاً می‌پوشانند نباید نگاه کند و نیز نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام است.

2- نگاه کردن (مرد یا زن) به عورت دیگری، خواه محرم باشد یا نامحرم حرام است هر چند در شیشه یا در آیینه و یا آب صاف و مانند آن باشد. احتیاط واجب آن است که به عورت بچه ممیز و عورت کافر هم نگاه نکنند. ولی زن و شوهر می‌توانند به تمام بدن یکدیگر نگاه کنند.

3- مرد و زنی که با هم محرمند، مانند خواهر و برادر و... می‌توانند به بدن یکدیگر به آن مقدار که در میان محارم معمول است (غیر از عورت) نگاه کنند و در غیر آن، احتیاط آن است که نگاه نکنند.

4- مرد نباید به قصد لذت به بدن مرد دیگر نگاه کند و زن هم به بدن زن دیگر به قصد لذت نباید نگاه کند.

5- نگاه کردن به عکس بدون حجاب خانمی که مقید به حفظ مسائل شرعی باشد (متهتک و مبتذل نباشد) اشکال دارد، مگر اینکه او را نشناسد و مفسده دیگری از نگاه کردن ایجاد نشود.

6- نگاه به وجه و کفین زن به قصد لذت و ریبه حتی برای محارم نیز حرام است.( البته کل مسائل مربوط به نگاه در توضیح المسائل مراجع معظم موجود است.)

بنابر آنچه ذکر شد به طور خلاصه نگاه در نظر فقها عبارت است از:

الف) نگاه حرام شامل:

 1- نگاه به عورت دیگری اگر چه از پشت شیشه یا در آب صاف یا در آیینه باشد.(مسئله  2436) ( اقتباس از کتاب‌های «توضیح المسائل مراجع مطابق با فتوای دوازده نفر از مراجع معظم» گردآوری بنی‌هاشمی خمینی و «احکام روابط زن و مرد ومسائل اجتماعی آنان» گردآوری معصومی)

 2- نگاه مرد به بدن و موی سر زن نامحرم

 3- نگاه مرد به صورت و دست زن نامحرم به قصد لذت

 4- نگاه زن به بدن مرد نامحرم، چه با لذت و چه بدون لذت

 5- نگاه مرد به بدن مرد یا زن به بدن زن به قصد لذت (م 2438)

 6- نگاه مرد به عکس زن نامحرمِ شناس بدون حجاب در صورتی که زن به حجاب مقید باشد. (م 2439)

ب) نگاه جایز شامل:

 1- نگاه همسران به یکدیگر (مرد به زنش یا زن به شوهرش)

 2- نگاه محارم (خواهر، برادر و...) به غیر از عورت و از ناف تا زانو بدون قصد لذت (م2437)

 3- نگاه به عورت دیگری برای معالجه به ناچاری (اگر با نگاه در آیینه ممکن نباشد.) (م 2441)

 4- نگاه مرد به زن نامحرم یا زن به مرد نامحرم برای ازدواج (م1944)

 5- نگاه مرد به زن نامحرم برای شهادت در دادگاه (م2093)

 6- نگاه مرد به پیرزن و بچه غیر ممیز بدون لذت (م 1943)

 7- نگاه به دست و صورت بانوان اهل کتاب و زنان بی‌اعتنا به حجاب بدون ترس از افتادن درگناه.

ج) ترک نگاه بنابر احتیاط (نگاه لازم به ترک بنا بر احتیاط)

 1- نگاه مرد به صورت و دست زن نامحرم (م 2433)

 2- نگاه مرد به دختر نابالغ (2433م)

 3- نگاه زن به قسمت‌های باز بدن مرد (سر و گردن، دست و پا)

 4- نگاه به عورت کافر و بچه نابالغ (م 2436)

 5- نگاه کردن خانم‌ها به فیلم‌های ورزشی آقایان

 6- نگاه مردان به بازیگران زن بی‌حجاب (در فیلم‌های خارجی)

 

منبع: کتاب پنجاه پرسش و پاسخ در مورد چرایی حجاب، خانم شکرانی، ص 116