۱۴- کجای قرآن کریم حجاب را واجب و حدود آن را بیان کرده است؟

گرچه در پاسخ اجمالی «چرا حجاب؟» وجوب و حدود حجاب از آیات 30، 31 و 60 سوره نور و آیات 32، 33 و 59 احزاب بیان شد ( صفحات 20 تا 25 همین نوشتار) ؛ اما در اینجا لازم به ذکر است که، حجاب حق الله است و حدودش را حضرت حق تعیین می‌نماید.

اما از چه طریق؟!

می‌دانیم قرآن کریم فقط کتاب قانون و احکام نیست، بلکه چنانچه از عنوانش پیداست، کتابی است خواندنی به طوری که با قرائت چند آیه ممکن است موضوعات و مسائل مختلفی برای خواننده مشخص شود و همین ترکیب نیز موجب شده نظر بسیاری از غیر مسلمین و مستشرقین را به خود جلب نماید.( قرآن را چگونه شناختم، گریک، ترجمه منصوری) اگر قرار بود قرآن فقط احکام را ذکر کند، با آن توسعه‌ای که در احکام است، فقط یک توضیح المسائل چند جلدی می‌شد که طبیعت انسان از مکرر خواندنش مکدر می‌گشت؛ اما آن حکیم با تدبیر معجزه آسای خود می‌فرماید:

﴿... أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنّٰاسِ...﴾ (سوره نحل، آیه 44)

... (ای پیامبر؟ص؟) این قرآن بر تو نازل شد تا تو برای مردم (با توضیح و تفسیر) روشن گردانی...

و از طرفی هم به مردم می‌فرماید:

﴿یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ...﴾ ( سوره نساء، آیه 59)

ای مؤمنین (برای واقف شدن به احکام و کلیات و جزییات) باید از پیامبر و رسول و اولی الامر (جانشینان معصوم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ) پیروی نمایید...

پس برای دستیابی به حکم حجاب و حدود آن لازم است ابتدا آیات مربوط و سپس روایات و نظر فقهاء مورد توجه و دقت لازم قرار گیرد.

خداوند در آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور می‌فرماید:

﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصٰارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذٰلِکَ أَزْکىٰ لَهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ خَبِیرٌ بِمٰا یَصْنَعُونَ﴾ ( سوره نور، آیه 30)

به مؤمنان بگو چشم‌های خود را (از نگاه‌های نامناسب) فرو بندند، ومجاری و منافذ خود را (از گناه) حفظ کنند، این برای آن‌ها پاکیزه‌تر است، خداوند از آنچه انجام می‏دهید آگاه است.

﴿وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنٰاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصٰارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لاٰ یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّٰ مٰا ظَهَرَ مِنْهٰا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلىٰ جُیُوبِهِنَّ وَ لاٰ یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّٰ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبٰائِهِنَّ أَوْ آبٰاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنٰائِهِنَّ أَوْ أَبْنٰاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوٰانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوٰانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوٰاتِهِنَّ أَوْ نِسٰائِهِنَّ أَوْ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُهُنَّ أَوِ اَلتّٰابِعِینَ غَیْرِ أُولِی اَلْإِرْبَةِ مِنَ اَلرِّجٰالِ أَوِ اَلطِّفْلِ اَلَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلىٰ عَوْرٰاتِ اَلنِّسٰاءِ وَ لاٰ یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مٰا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اَللّٰهِ جَمِیعاً أَیُّهَا اَلْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ﴾ (سوره نور، آیه 31)

و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه‌های نامناسب) فرو بندند، و مجاری و منافذ خود را (از گناه) حفظ کنند، و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است آشکار ننمایند، و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم کیششان یا بردگانشان (کنیزانشان) یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند، و هنگام راه رفتن طوری حرکت ننمایند که زینت پنهانی شان دانسته (اشکار) شود و ای مؤمنین به خداوند و (دستوراتش) توجه کنید تا رستگار شوید.

درباره شأن نزول این آیات در کتاب کافی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که روزی جوانی از انصار در مسیر خود با زنی مواجه شد که آن زن (طبق رسوم آن زمان) قسمتی از مقنعه یا روسری خود را پشت گوش‌ها قرار داده بود و قسمتی از گردن و سینه او نمایان بود به طوری که نظر آن جوان را به خود جلب کرد و او در حالی که چشم به آن زن دوخته بود، ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزی سنگ، چوب و یا... که در داخل دیوار بود، صورتش را شکافت و با همان وضع خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رسید و ماجرا را نقل کرد. در آن هنگام جبرئیل آیات مذکور (سوره نور، آیات 30 و 31)  را نازل نمود.( تفسیرالمیزان، طباطبایی، ج15، ص116؛ بحارالانوار، مجلسی، ج28، پاورقی ص179؛ وسائل الشیعة (آل البیت)، حر عاملی، ج20، ص192)

این دو آیه شامل چندین پیام و حکم است که یکی از این موضوعات و البته نخستین آن‌ها بحثی مشترک میان آقایان و بانوان است که با دو واژه «یَغُضُّوا» در مورد مردان و «یَغْضُضْنَ» در مورد زنان مورد اشاره قرار گرفته که هر دو از ریشه «غَض» هستند.

غَض (از مصادر غضاضاً، غضاضةً، غَضّاً) به معنای فروخوابانیدن چشم است، و از مصدر غَض به معنای صرف‌نظر نمودن از چیزی است که بدین ترتیب، «غض بصر» یعنی چشم خود را از نامحرم بپوشانید و غَض النَّظَرَ یعنی الطَرفَ عَنه و این به معنای «از او روی گردانید» است و در جای دیگر در معنای "غَضَ النّظَر" آمده به معنای تجاهل کرد در (امری)، نادیده گرفت، اغماض کرد از (چیزی) و چشم‌پوشی کرد.(غریب الحدیث، ابن قتیبةج2، ص184؛ فرهنگ لغت المعانی ذیل لغت غَض)

پس غضّ نظر و بصر در لغت عربی، یعنی صرف‌نظر، بی‌اعتنایی، بی‌توجهی، کم کردن نگاه و چشم‌پوشی (فرهنگ بزرگ جامع نوین، عربی – فارسی مصور (المنجد)، سیاح، ج2، ص1410) نگه داشتن و کنترل چشم.(الصحاح، جوهری، ج3، ص1095؛ لسان العرب، ج7، ص 197؛ تاج العروس، زبیدی، ج10، ص111-110) با توجه به معانی مذکور منظور از «غض بصر» در آقایان و بانوان در آیات مورد نظر، یعنی چشم‌پوشی یا صرف نظر نمودن از «نگریستن به آنچه نباید نگریست.» و این همان معنای کنترل چشم و نگاه و یکی از احکام حجاب است.